Banka Nasıl Para Kazanır?

Bu yazımızda finansal sistemin ana arterlerinden olan bankacılık sektörünün işleyişine ve banka nasıl para kazanır meselesine değineceğiz. Biraz banka muhasebesi öğreneyim diyorsanız mutlaka Banka Bilançosu yazımı okuyun.

Bankacılık Sektörünün Yeri

Banka nasıl para kazanır meselesine dalmadan evvel bir ülkeyi insan gibi düşünmenizi istiyorum. Şimdi bu vücudun temel taşıyıcısı iskelettir. İskeleti devlet kurumları olarak, vücudun organlarını ise devleti yöneten hükümet aygıtı olarak düşünün. Vücudun içerisindeki sinir uçları ve hücreleri ise insanlar olarak hayal edin. Neyi saymadık? Hayatın devamını sağlayan kanın dolaşım yolu damarları unuttuk galiba. İşte bir ülkeyi insan vücudu olarak tasvir ettiğinizde bu vücudun ana damarlarından birisi bankacılık sektörü diğeri ise reel sektördür. 

Bankacılık sektörü fon fazlası olanlardan topladığı fonlar ile fonlama ihtiyacı olanları fonlar. Banka nasıl para kazanır sorusunun cevabı budur. Fonu alır, alırken para verir(vadeli mevduata ödenen faiz) sonra satar(kredi faizi) aradaki fark ise kazandığıdır. Ülkede fon kalmayıp hala borçlanmak isteyen olursa da gider yurt dışından fon bulur.

Lütfen yazıyı okurken hamasi tavırdan uzak, passat medyasının her gün başlığına taşıdığı kin ve nefret tohumlarının kökünü kazıyarak, gerçekçilik çerçevesinde düşünün. Günümüzde her gün Bankacılık sektörü aleyhine gazetelerde birçok başlık atılmakta, bunlar bizim paramızı çalıyorlar v.b. hurafeler ile ortalık yaygaraya verilmektedir. Bunun ana sorumlusu ise passat medyasıdır. Gerçekçi bir pencereden baktığınızda zaten serbest bir piyasada olduğumuzu, bankaları tercih etmenin bir zorunluluk olmadığını, finans sektörü ve bankalar olmadan ticari hayatın bir adım dahi yol kat edemeyeceğini anlayacaksınız. 

Gelelim yazımızın esaslı unsuru olan banka nasıl para kazanır meselesine. 

Kısa Bir Bankacılık Tarihi

Öncelikle Bankacılık mesleğinin M.Ö. 3.500 yıllarına uzandığını, faaliyetin başlangıcının Mezopotamya topraklarında gerçekleştiğini belirtmek lazım. Babil hükümdarı Hammurabi’nin kanunlarında borç, kredi ve faiz ilişkisinin düzenleniyor olmasından bankacılık mesleğinin bu tarihe kadar gittiğini görüyoruz. Yine günümüze ulaşan yazılı kaynaklardan Sümerlerin vadeli satış (dünyadaki ilk faiz uygulamalarındadır) yaptığı da kesinleşmiş durumdadır. Banka nasıl para kazanır sorusunun cevabı çok ufak tefek farklılıklarla o dönemde de aynıdır.

Ancak kredi verme ve mevduat tutma, kambiyo (yabancı para işlemleri),senet ve çek gibi işlemlerin tarihi tabii ki medeniyetin beşiği Mezopotamya’da başlıyor. Şube bankacılığı için ise 13. Yüzyıl Floransa’sına gidip dönemin ilk Şube bankacılığını başlatan Mecidi’yi bulmamız gerekecek. Şubenin tabelasında ise Banco Medici yazıyor. Sanırım o tarihe tabelalar taştan oymayla filan yapılmıştır.

Halen varlığını sürdüren en eski banka ise 1400’lü yıllardan bu güne gelen Monte de Paschi de Siena bankasıdır.Çoğunuz bu isme Euroleague’deki basketbol takımından aşinadır diye düşünüyorum.

Türkiye (Osmanlı) topraklarında ise Galatalı bankerlerin 1800’lü yılların başından itibaren resmi şekilde gayrimüslim tebaanın faizli işlerini gördüğünü biliyoruz. Bunun dışında 1863 yılında Mithat Paşa‘nın kurduğu, daha sonra Ziraat Bankası olacak ve çiftçiyi tefeci elinden kurtarmak maksatlı kurulan Memleket Sandıkları vardır.

Peki, ne yapıyor bu bankalar? Bilgisayarlar, hesaplar, muhasebe… Çok karışık gibi görünse de temel olarak yaptıkları şey sadece para almak ve bu parayı satmak. Bu işlemler sırasında ise faiz ve komisyon geliri elde etmek. Olay bu kadar basit. Peki, işin iç yüzü nasıl, bu işler yapılırken bankalar ne tür risklerle karşılaşıyor biraz onlardan bahsedelim. 

Banka Nasıl Para Kazanır? 

Öncelikle bankalar öz kaynak ile kurulur. Yani bankayı kuran kişinin cebinde bir miktar sermayesi olur. Buna ek olarak müşterilerden borç alabilir, diğer bankalardan borç alabilir, Merkez Bankasından borç alabilir, dış dünyadaki (diğer ülkelerdeki) firmalardan/bankalardan borç alabilir. Tabi bu borçları alırken karşılığında faiz verir. Yani maliyetli bir borçlanmadır.  Bu durumun tek istisnası müşterilerden aldığı mevduatlardır. 

Mevduatlar

Müşteri mevduatları iki şekilde tutulur. Birincisi vadeli mevduat, ikincisi vadesiz mevduat. (Bu mevduat kısmına bankada bulunan altın hesaplarınız dâhildir. Ama yasal olarak mevduat hesabı değil depo hesabı olarak geçer.)Vadesiz mevduatta herhangi bir faiz ödenmezken vadeli mevduata müşteriye anlaşılan oran üzerinden faiz ödenmektedir. Buna nemalandırma da denir. Bu bankanın esas giderini oluşturur.

Krediler

Bankalar yukarda anlattığım kaynakları alır, piyasada kredi olarak satar. Kredi olarak sattığı ürünlerin parasını piyasadan toplayarak hayatını devam ettirir. Olay bu kadar basit aslında. Daha ötesi değil. 

Bazı kredilerin faizi zaman içinde (çoğu kredinin) bazı kredilerin ki ise peşin tahsil edilir.(iskonto-çek karşılığı-)

Kredilerden ek olarak komisyon alınır.Bunlarda peşindir. Faizden farkı muhasebesinde 5. No lu gelir kalemine değil 7 no.lu kaleme yazılmasıdır.

Diğer İşletme Giderleri

Kredilerden elde edilen faiz gelirlerini ve komisyonlarını gelir olarak yazan banka, mevduata verdiği faizi ve işletme giderini (kira, elektrik, su, doğalgaz, bilgisayar işletim sistemleri, makine giderleri, ATM giderleri, temizlik giderleri, personel maaşları v.b. ) düşer. Sene sonunda da ne kadar kar ettiği ortaya çıkar. 

Banka nasıl para kazanır sorunuza cevaben genel bir çerçeve çizdiğimi düşünüyorum.Yazının ilerleyen kısmında daha detaylı bir gelir gider analizi yapacağız.

Bankaların Diğer Gelirleri ve Ufak Detaylar

Yukarıda anlattıklarımın dışında bankalar sigorta satışından pay, kredi komisyonu ve ücretleri, muhtelif hizmet bedellerinden( fatura tahsilatı, kredi kartı ücreti v.b.) tahsilat yaparak para kazanır. 

Yine bankalar hesaplarında tutulan vadesiz mevduatlardan gecelik gelir elde eder.  Bu tutarları akşam ya MB’ye gecelik repo faizinden yatırırlar ya da bir zamanlar adı interbank olan şimdilerde ise MB çatısı altında bulunan bankalararası para piyasasında gün sonunu kapatmak için ihtiyacı olan diğer bankalara borç verirler.

Bunun dışında bankanın para kazandığı bir başka konu ise vadeli mevduatın valör tarihidir. Bankaya yatırdığınız vadeli mevduatın valör tarihi (faiz işleme başlangıç tarihi) siz hesaba parayı yatırdıktan bir gün sonra iken, kredi kullandırımında valör tarihi kredi kullandığınız tarih ile aynıdır. 

Ayrıca bankadan kredi çektiğinizde BSMV ve KKDF adı altında devlete vergi ödersiniz. Tabi bu konut ve bazı nitelikli krediler için istisnadır. Mesela ihracat yapacağınızı taahhüt eder ve ihracat belgelerini belirli süre içinde bankaya verirseniz BSMV ve KKDF’den muaf olursunuz. Bunlar tabii ki istisnalar. Bu her kredi tahsilatında (taksit vadesinde) gerçekleşir. Ancak bankalar bu vergileri toplu olarak geri öder ve sizin ödediğiniz kredi taksit tarihi ile vergi tahsilat tarihi arasındaki gün kadar banka maliyetsiz kaynak olarak bu parayı hesabında tutar.

Bankaların Resmi Yükümlülükleri

Banka nasıl para kazanır meselesini detaylıca anlattık ama bu işlemler sırasında yani bankanın para kazanma işlemleri sırasında ciddi yasal yükümlülükleri de doğmaktadır. 

Banka sizin mevduat kazancınızdan elde ettiğiniz gelirlerin vergisini keser, kasasında tutar ve vadesi gelince vergi dairesine yatırır. Burada sizin ödemeniz gereken ama sorumlusunun banka olduğu vergileriniz ödenene kadar bankaya kaynak yaratır.Yani banka bundan da biraz kazanım elde eder.

Bankalar ayrıca kendi karından kurumlar vergisi, elde ettiği faiz gelirlerinden (kredilerin ağırlıklı kısmından) BSMV ve KKDF öder.

Hesaplarında tuttukları mevduatlar için TMSF primi ayırır.

Yine bu mevduatların vadesine göre karşılık ayırır ki bu parayı TCMB’deki hesabına nemalanacak şekilde yatırır.

Kullandırılan kredilerden ise ödeme kabiliyetini kaybetme durumuna göre karşılık ayırıp gider yazar.

BDDK’nın bu kontrollerini internet üzerinden kontrol edebilirsiniz.

Bu İşlemler Sırasında Bankaların Karşılaştığı Riskler Neler?

Efenim bu konu için Bankaların Faaliyetleri Sırasında Karşılaştıkları Riskler başlıklı ayrı bir yazım mevcuttur. Eğer burada olsaydı muhtemelen sıkılıp okumayı da bırakacaktınız. O yüzden sizleri buraya alalım.

İşi Öğrendik Banka Kurayım Mı?

Kur güzel kardeşim ama bu iş için ciddi miktarda sermaye (en az 300 milyon TL) ve BDDK’nın bu işe onay vermesi gerekir.

Atadığınız genel müdür ve ekibinin de BDDK tarafından onaylanması gerekiyor. Yani mahalleden tanıdıklar var, tefeci selim abiyi genel müdür yapayım diyorsan o fikirleri bir kenara koy.

Sonuç olarak bankacılık zor, teknik bilgi gerektiren personel ihtiyacı olan, her bir kuruşun ve saniyenin detaylıca hesaplandığı, teknolojinin etkin kullanımının zorunlu olduğu, rekabetin sert olduğu bir sektör. Ben tanımlarken genelde hem hizmet sektörü hem de finans sektörü diye anlatırım bankacılık sektörünü. İşte bankalar bu yazıda anlattığım şekilde para kazanırlar.

Bu yazımı beğendiyseniz aşağıdakilere bakmanızı da ayrıca tavsiye ederim.

• Bankalar Nasıl Para Yaratır ?
• Banka Bilançosu
• Bankaların Faaliyetleri Sırasında Karşılaştıkları Riskler
• Faiz Lobisi Kim?